Ressources numériques en sciences humaines et sociales OpenEdition Nos plateformes OpenEdition Books OpenEdition Journals Hypothèses Calenda Bibliothèques OpenEdition Freemium Suivez-nous

16 Aralık 2010 : Kurtuluş; Kimliklerin ” pazarlık “ yeri

16 Aralık 2010 tarihli gezi raporu

Cilia Martin tarafından kaleme alınmıştır. Çeviri: Nermin Unlusoy

 

Kurtuluş;  Kimliklerin ” pazarlık “  yeri

 

Şehir gezilerimizin bir sonraki adresi olan Kurtuluş semti,  İstanbul’un dinamiğinde ve ticari alanlarının açıkça gözlemlenebilir bir örneğini oluşturmaktadır.  Burada farklı ticari aktiviteler, özellikle bir kimlik ortaya koyma yoluyla edinilen çeşitli alan sahiplenmeleriyle özdeşleşmiştir.  İlk sakinlerinin büyük bölümünün 16 yy da yerleştiği bu eski Rum azınlık mahallesi,  önceki adıyla “ Tatavla”  19. yy sonunda hala sadece küçük bir köydür.  Kilisesinin etrafında kurulmuş bu küçük köy zamanla kuzeye doğru, sonradan “ Kurtuluş Caddesi” diye adlandırılan büyük Tatavla caddesini oluşturan uzun bir hat boyunca  genişlemeye başlar. İlk olarak elektrikle tanışan ve 1911’den beri tramvayların çalıştığı Fener Caddesi, özellikle 1950’lerden itibaren, bütün semti içine alan devingenliğin sebep olduğu bir dizi demografik, ekonomik ve toplumsal olguyu görünür hale getirir.

Ticari Hayatın Değişimi

Bu bulvar üzerinde ticari hayatın değişmesi; her şeyden önce dükkân sahiplerinin el değiştirmesi hikâyesidir. Eski işyeri sahipleri olan Rumlar, 1955 olaylarından sonra Türkiye’yi terk etmeden önce dükkânlarını, çoğunluğunu Ermenilerin oluşturduğu başka azınlık gruplarına satar. Rumlar ve Ermeniler arasındaki bu alışveriş, cemaatler arası ilişkinin bir göstergesidir. ( evlilikler de bunun diğer bir göstergesi)

Bulvarın en yukarısında bulunan eski adıyla “ Atlas Pasajı” Feriköy pasajı, özellikle ayakkabı sektöründen bu ticari geçişi en iyi şekilde gösterir. 1955’ten önce Rumlara ait olan dükkânlar birer birer el değiştirerek bugünkü ermeni sahiplerini bulurlar. Bugün hala 15 kadar işyerinin iki tanesi Ermenilere ait. Fakat Tatavla eskiden ayakkabı üretimi ve dükkânlarıyla ünlü olmasına rağmen, bugün, İkitelli’de üretilen ayakkabıları satan ve çok az sayıdaki dükkâna ev sahipliği yapıyor.

p1030194

Resim 1:  Feriköy Pasajı girişi, 1964 tarihli ayakkabıcı tabelası

Eski ticari hayatın yeniden yerleşmesi ve yeni dükkân tabelaları

Bulvarın eski ticaretin yeniden ortaya konmasına sahne olması Nazar Pastanesi örneğiyle başlar. 1949’larda bir Ruma ait olan bu pastane önceden caddenin karşı tarafında, üç dükkân ötede bulunuyordu.  1960’lı yıllarda dükkân yerle bir olur ve Rum sahibi dükkânını aşağı tarafa taşır.  Dükkânın el değiştirmesiyle birlikte yeni sahibi dükkânın tabelasını da değiştirir ve yolun karşı tarafına taşınır. Eski ticaret ahaline göre bu tip sıçramalar ve yer değiştirmeler sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Eski ticaret mantığı sürüp gitmekle birlikte 1980’lerden beri yeni alışveriş yerleri de açılmaya başlar. Bunlar gıda sektöründe, ( DiA, Şok , Üçler) , beyaz eşya ve mobilyada, (Arçelik, İstikbal ) ve banka sektöründe yerlerini alırlar. En görünür örneği; 1990’lı yılların başında bulvarın en başında şimdi yerini Carrefour’un aldığı  Migros oluşturur. Yani,  eski ticaret arzı yeni taleplere adapte edilir:  semtin yeni sakinlerini ve yeni yaşam tarzını hedef alan call-shoplar evcil hayvanlar için kuaför salonları, viagra satan eczaneler teker teker yerlerini alırlar.

Resim 2 :  Cadde üzerine yerleşen yeni süpermarketler

p1030215

Resim 3: Arzın yeni talebe adaptasyonu: Eczane vitrininde viagra ve köpek kuaförü

Çeşitliliğin Sahneye Konması

Bazı işyerleri tabelalarında ilk sahiplerin nereli olduğunu belirtiyor. Diyebiliriz ki; bu bir yandan 1960- 1970 yılları arasındaki göç dalgasıyla gelmiş mahalle sakinlerinin, topraklarına bağlılıklarını dile getirmeleri anlamına gelebilir. Aynı durum doğrultusunda, mesela bir bakkalın yerleşmesi, özellikle Sivas, Erzincan, Kastamonu kökenli aileler için, mahalleye ilk demir atma hamlesi olarak kabul edilebilir. Böylelikle göçle gelen yeni sakinlerin, aileler mahalledeki varlıklarını, mahalle halkı ile sosyalleşme yeri olan bakkallar sayesinde meşrulaştırmış olduğunu söyleyebiliriz. Aynı şekilde, ilk olarak 1952’de kurulan Erzincanlılar hemşeri dernekleri de mahallede bir  “yer edinme” hususunda olumlu bir rol oynuyor. Diğer taraftan, mesela Gaziantep baklavası gibi bazı yiyecekler de yerel kimliklerin ortaya konmasında simgesel bir anlam taşıyor.

p1030213

p1030214

Resim 4: 1965’ten beri ” Göreme Muhallebicisi “ :  Yerel ve tarihsel olanın muhallebicideki temsili

Mahallelinin hafızasında görkemli bir görenek : ” Kurtuluş Karnavalı”

Kurtuluş semti, azınlık cemaatlerinin canlanmasında etkili olan semt hatırlarında en iyi örneklerden birini oluşturuyor. Bu durum, geçtiğimiz üç seneden beri yeniden canlanan “Kurtuluş Karnavalı” ile mümkün olmakta. Toplumsal hayatın zor olduğu zamanlarda, karnaval,  tüm semt sakinlerinin yanında diğer semt sakinlerinin ve Yasemin, Ali, Bijou, Ararat gibi semt gazinolarından gelen misafirlerin de katılımıyla üç boyunca sürüyordu. Oysa bugün; semt gazinoları ve müzikhollerin olduğu yerde Carrefour süper marketini görüyoruz. Rum kimliğinin ve folklorunun temsil edildiği karnavalın yeniden canlandırılması da Rum cemaatine yabancı aktörler tarafından yerine getiriliyor.

Resim 5: Tatavla dürüm evi


Resim 6: OFTON emlak şirketinin ” şehir mozaiği ” söylemi üzerine kurulmuş yeni projesi : Folklorik imajın kullanılması

 


OpenEdition vous propose de citer ce billet de la manière suivante :
oui (16 décembre 2010). 16 Aralık 2010 : Kurtuluş; Kimliklerin ” pazarlık “ yeri. Observatoire Urbain d'Istanbul. Consulté le 26 mars 2025 à l’adresse https://doi.org/10.58079/slu1


Vous aimerez aussi...

Laisser un commentaire

Votre adresse e-mail ne sera pas publiée. Les champs obligatoires sont indiqués avec *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.